Việt Nam và bước khởi đầu chiến lược xây dựng nguồn nhân lực Hydrogen – Từ tầm nhìn đến hành động

Trong không gian cô đọng với 35 đại biểu tại Khách sạn Saigon, hội tụ các đại biểu là giới học thuật, doanh nghiệp và các tổ chức tài chính đến từ nhiều quốc gia, bài tham luận của TS. Dương Miên Ka (Phó Chủ tịch IKONOMY, giảng viên Trường ĐH Công nghiệp TP.HCM) đã tạo nên dấu ấn đặc biệt. Với phong cách trình bày rõ ràng, thực dụng và giàu cảm hứng, ông đã dẫn dắt người nghe bước vào hành trình trả lời câu hỏi lớn nhất: “Việt Nam phải bắt đầu từ đâu để bước vào kỷ nguyên hydrogen?”

Tại sao phải hành động ngay từ 2025?

TS. Ka mở đầu bằng bối cảnh toàn cầu: hydrogen đã trở thành một cấu phần không thể thiếu trong chiến lược chuyển đổi năng lượng. Từ Quy hoạch Điện VIII (PDP8) đến cam kết Net-zero 2050, Việt Nam đã xác định hydrogen là động lực mới. Tuy nhiên, nghịch lý lớn nhất đang cản trở các dự án từ Bình Thuận, Ninh Thuận đến Quảng Trị chính là sự thiếu hụt nhân lực ở mọi khâu.

“Ai sở hữu nhân tài sẽ dẫn dắt thị trường,” ông nhấn mạnh. Trong khi ASEAN đang chạy đua đào tạo từ 2025–2030, Việt Nam không được phép chậm chân.

Khoảng trống nhân lực hiện tại: Lỗ hổng rộng hơn chúng ta tưởng

Dựa trên khảo sát thực tế, TS. Ka chỉ ra rằng Việt Nam chưa có bất kỳ chương trình đào tạo đại học – cao đẳng chuyên biệt về hydrogen. Nguồn nhân lực hiện có được “lắp ghép” từ cơ khí, điện – điện tử, hóa học, môi trường, dẫn đến thiếu hụt kỹ năng chuyên sâu:

• Công nghệ điện phân (PEM, Alkaline)

• Lưu trữ & vận chuyển hydrogen

• An toàn cháy nổ – rò rỉ

• Ứng dụng hydrogen trong công nghiệp

• ESG & tài chính xanh cho dự án hydrogen

Các trường thiếu giảng viên đạt chuẩn quốc tế, thiếu giáo trình, thiếu phòng thí nghiệm mô phỏng – một nút thắt lớn nếu Việt Nam muốn đón làn sóng đầu tư gigawatt.

Chuỗi giá trị hydrogen và những vị trí nhân lực chúng ta phải chuẩn bị

Ông dẫn dắt hội trường đi dọc “hành trình của một phân tử hydrogen”: từ sản xuất → lưu trữ – vận chuyển → ứng dụng → quản trị – tài chính.
Mỗi mắt xích đều cần đội ngũ riêng: kỹ sư điện phân, chuyên gia cryogenic, kỹ sư pipeline, logistics hydrogen-ammonia, kỹ sư fuel cell, chuyên gia LCA – carbon market, chuyên viên ESG.

Đây không chỉ là bài toán của ngành kỹ thuật – mà là hệ sinh thái đa ngành hoàn chỉnh.

Lộ trình 5 bước thực tế: Kim chỉ nam hành động của Việt Nam

Phần được mong chờ nhất của bài tham luận là lộ trình 5 bước, như một bản thiết kế quốc gia:

1. Chuẩn hóa Khung Năng lực Quốc gia cho Hydrogen

Khung năng lực gồm 5 nhóm: kiến thức nền, công nghệ hydrogen, vận hành công nghiệp, ESG–kinh tế hydrogen, dự án & an toàn (HAZOP, mô hình lan truyền hydrogen).
Tác giả tham chiếu mô hình EU Hydrogen Skills Strategy, METI Nhật, và Korea Hydrogen Safety.

2. Phát triển các chương trình đào tạo 3–6 tháng (12 học phần)

Chương trình 100–150 giờ triển khai tại HCMUNRE, IUH, HCMUTE, ĐH Bách Khoa.
Bao gồm mini-project, field trip, internship với dự án thực tế.

3. Thành lập Trung tâm Đào tạo Hydrogen Quốc gia (H2 Training Center)

Một trung tâm – đa chức năng:

• Đào tạo doanh nghiệp & đại học

• Trung tâm cấp chứng chỉ an toàn hydrogen

• Phòng lab điện phân – pin nhiên liệu quy mô nhỏ

• Trung tâm thử nghiệm công nghệ pilot-scale

4. Thiết lập mạng lưới hợp tác quốc tế

Với Đức (điện phân), Hàn Quốc (an toàn), Singapore (micro-credentials), Nga (LH₂), EU (tiêu chuẩn CEN-ISO), và NEUMAN & ESSER – đối tác chiến lược của VAHC.

5. Xây dựng pipeline nhân lực 2025–2035

• 2025–2027: 500–800 kỹ sư/kỹ thuật viên

• 2028–2030: 2.000 nhân lực hydrogen

• 2030–2035: 5.000–7.000 nhân lực cho các dự án gigawatt

Vai trò của Nhà trường – Doanh nghiệp – Tài chính – Chính phủ

TS. Ka nhấn mạnh đây là cuộc chơi của “4 nhà”:

• Trường đại học dẫn dắt đào tạo – chuẩn hóa giáo trình

• Doanh nghiệp cung cấp nhu cầu kỹ năng thực tế

• Tài chính (điển hình là TPBank) bơm vốn cho đào tạo và hạ tầng

• Chính phủ phê duyệt chuẩn nghề, cấp phép trung tâm, ưu đãi thuế

Đặc biệt, ông đánh giá cao khả năng TPBank hỗ trợ tín dụng xanh cho chương trình đào tạo, mở ra một hướng kết nối mới giữa ngân hàng và giáo dục.

Kết luận: 2025 – thời điểm “zero to one” của Việt Nam

Chốt phần trình bày, TS. Ka gửi đi thông điệp mạnh mẽ:
“Hydrogen sẽ trở thành ngành tỉ đô tại Việt Nam trong thập kỷ tới. Nếu không bắt đầu từ 2025, chúng ta sẽ mất lợi thế ASEAN. Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành Trung tâm Đào tạo Hydrogen của khu vực.”

Khán phòng vang lên tràng pháo tay dài – không chỉ vì một bài tham luận xuất sắc, mà vì nó mở ra một con đường cụ thể, khả thi, và đầy cảm hứng cho một ngành kinh tế mới của Việt Nam.