Phân Tích Chuyên Sâu & Khuyến Nghị: Tham Gia Cơ Chế Tín Dụng Chung (JCM) và Chương Trình Hỗ Trợ Công Nghệ Hydro

Trích từ bài tham luận của Bà Tomoe Kobayashi từ Tập đoàn Nippon Koei tại Hội thảo Liên kết Hydrogen - Đưa hydrogen vào tiến trình công nghiệp hóa tại Việt Nam và ASEAN

1. Bối cảnh & Ý nghĩa

Cơ chế Tín dụng Chung (Joint Crediting Mechanism – JCM) do Chính phủ Nhật Bản tài trợ nhằm hỗ trợ phổ biến các công nghệ giảm phát thải CO₂, bao gồm hydro xanh, năng lượng tái tạo và giải pháp lưu trữ.

• Hỗ trợ tài chính trực tiếp: tài trợ 20 – 50% chi phí đầu tư ban đầu cho dự án giảm phát thải.

• Tăng sức hấp dẫn thương mại: giảm CAPEX giúp dự án sớm đạt điểm hòa vốn, tăng tính “bankability”.

• Tín chỉ carbon: có thể chia sẻ giữa Nhật Bản và Việt Nam, bổ sung nguồn thu từ thị trường carbon trong tương lai.

Với tổng ngân sách khoảng 11 tỷ yên (2.000 tỷ VND) cho giai đoạn FY2025-2027, JCM được coi là “đòn bẩy” quan trọng giúp doanh nghiệp tiếp cận công nghệ xanh với chi phí thấp hơn.

2. Điều Kiện & Thách Thức

a. Điều kiện lựa chọn dự án

• Giới hạn chi phí: Suất đầu tư cho mỗi tấn CO₂ giảm phát phải ≤ 4.000 JPY/tCO₂eq (~704.000 VND/tCO₂eq).

• Giảm dần mức tài trợ: Khi số lượng dự án tương tự tại Việt Nam tăng (≥8), mức tài trợ giảm từ 50% xuống 20%, thậm chí không còn áp dụng.

• Yêu cầu MRV (Measurement, Reporting, Verification): dự án phải chứng minh lượng CO₂ giảm phát theo chuẩn Nhật.

b. Thách thức doanh nghiệp

• Năng lực chuẩn bị hồ sơ: đòi hỏi năng lực kỹ thuật và ngoại ngữ (tiếng Anh/Nhật) để nộp hồ sơ, báo cáo MRV.

• Vốn đối ứng: JCM chỉ hỗ trợ một phần chi phí, doanh nghiệp phải huy động phần còn lại.

• Rủi ro thị trường: giá điện, giá tín chỉ carbon, chi phí vận hành có thể biến động.

3. Cơ Hội Chiến Lược cho Doanh Nghiệp

1. Đón đầu giai đoạn tài trợ cao nhất (2025-2026)
   Do số lượng dự án ở Việt Nam hiện còn thấp (0-3 dự án hydrogen đã được chọn), doanh nghiệp có cơ hội nhận mức hỗ trợ lên tới 40-50%.

2. Kết hợp các công nghệ
   Tận dụng JCM cho cả hệ thống phụ trợ:

   • Điện mặt trời + BESS cấp nguồn cho electrolysis

   • Hệ thống quản lý năng lượng (EMS) để tối ưu giảm phát thải

3. Hợp tác Nhật – Việt – ASEAN

   • Hợp tác với các nhà thầu Nhật để dễ dàng đạt tiêu chuẩn kỹ thuật và MRV

   • Tìm kiếm cơ hội nhân rộng mô hình trong khu vực ASEAN để tận dụng các chương trình hỗ trợ tương tự

4. Khuyến Nghị Cụ Thể

Đối với doanh nghiệp Việt Nam

• Lập kế hoạch sớm: Ưu tiên xây dựng hồ sơ trong giai đoạn 2025-2026 khi tỷ lệ hỗ trợ còn cao.

• Xây dựng đội ngũ MRV nội bộ: đào tạo nhân sự về báo cáo giảm phát thải để giảm phụ thuộc tư vấn bên ngoài.

• Huy động vốn thông minh: kết hợp JCM với nguồn vốn ưu đãi (ODA, quỹ khí hậu, tín dụng xanh trong nước).

Đối với doanh nghiệp ASEAN

• Liên kết chuỗi giá trị khu vực: kết hợp nhu cầu tiêu thụ hydrogen xuyên biên giới (ví dụ: vận tải biển Singapore – Việt Nam).

• Tận dụng dự án thí điểm tại Việt Nam: dùng Việt Nam làm “sandbox” thử nghiệm trước khi nhân rộng sang Thái Lan, Indonesia.

• Tìm đối tác Nhật sớm: doanh nghiệp Nhật là đại diện bắt buộc trong nhiều dự án JCM – tìm đúng đối tác giúp tăng khả năng được chọn.

5. Tóm tắt hành động

• Bước 1: Khảo sát tiềm năng giảm phát thải và xác định suất đầu tư/tCO₂eq.

• Bước 2: Liên hệ các công ty tư vấn như Nippon Koei hoặc VAHC để được hỗ trợ thiết kế dự án.

• Bước 3: Xây dựng liên danh với đối tác Nhật và chuẩn bị hồ sơ nộp trước kỳ xét duyệt.

• Bước 4: Lên kế hoạch MRV, bảo trì và báo cáo trong suốt vòng đời dự án.